Laktoz, sütte doğal olarak bulunan ve çoğunlukla “süt şekeri” olarak bilinen bir karbonhidrattır. Vücutta kalsiyum ve fosfor emilimini artırdığı için kemik ve diş sağlığında önemli bir role sahiptir. Süt, yoğurt, peynir, tereyağı gibi temel süt ürünlerinin yanı sıra bazı işlenmiş gıdalar (çikolata, bisküvi, cips, salam ve sucuk) da laktoz içerebilir.
Peki, laktozu sindiremeyen kişilerde ortaya çıkan laktoz intoleransı tam olarak nedir?
Laktoz İntoleransı Nedir?
-
Laktoz intoleransı; laktozun sindirilmesi için gerekli olan laktaz enziminin vücutta yetersiz olması ya da hiç üretilmemesi sonucu gelişir. Sindirilemeyen laktoz bağırsaklarda fermente olur ve çeşitli sindirim problemlerine yol açarak yaşam kalitesini düşürebilir.
Her yaşta görülebileceği gibi, yaş ilerledikçe laktaz enzimi azalabildiği için risk artar. Tedavi edilmediğinde sindirim şikayetleri kronikleşebilir ve günlük yaşamı olumsuz etkileyebilir.
Laktoz intoleransı, doktor ve diyetisyen iş birliğiyle doğru şekilde yönetilebilir.
Laktoz İntoleransında Beslenme Nasıl Olmalı?
Tedavinin ilk adımı, laktoz içeren besinlerin diyetten azaltılması veya tamamen çıkarılmasıdır. Ancak süt ve süt ürünleri; kalsiyum, fosfor ve bazı vitaminler açısından çok değerli olduğu için bireyin kendi tolere edebildiği miktar mutlaka belirlenmelidir.
Genel yaklaşım:
-
Laktozsuz süt ve yoğurt alternatiflerinin kullanılması
-
Sütlü tatlılar, kremalı çorbalar, süt içerikli pasta–krep tüketiminin sınırlandırılması
-
Sindirime destek olmak için probiyotik takviyelerinden yararlanılması
Amaç; bireyin şikayetlerini azaltmak, sindirim sistemini korumak ve yaşam kalitesini yükseltmektir.
Laktoz İntoleransı Belirtileri
Süt ve süt ürünlerinin tüketiminden yaklaşık 30 dakika – 2 saat sonra belirtiler ortaya çıkabilir. Şikayetlerin şiddeti kişiden kişiye değişir ve tüketilen laktoz miktarıyla doğru orantılıdır.
En yaygın belirtiler:
-
Karında şişkinlik
-
Kramp tarzında karın ağrısı
-
Gaz
-
İshal veya kabızlık
-
Bulantı
-
Aşırı hazımsızlık
Bu belirtiler sık tekrar ediyorsa laktoz intoleransı düşünülmelidir.
Laktoz İntoleransı Nasıl Anlaşılır?
Bireyler, hangi süt ürünlerinin kendilerinde şikayete yol açtığını gözlemlemeli ve not almalıdır. Bazı kişiler yalnızca süt tükettiğinde rahatsız olurken, yoğurt veya peynir daha az sorun yaratabilir.
Laktoz intoleransı;
-
Genetik nedenlerle,
-
Çölyak veya Crohn gibi bağırsak hastalıklarına bağlı olarak,
-
Bazı ilaç kullanımlarından sonra,
-
Bağırsak sağlığını etkileyen diğer problemlerin ardından
ortaya çıkabilir. Bu nedenle altta yatan sebeplerin değerlendirilmesi önemlidir.
Laktoz İntolerans Testi
Kesin tanı için kullanılan yöntemler:
1. Laktoz Tolerans Testi (Kan Şekeri Testi)
-
Hasta testten önce bir süre aç kalır.
-
Önce açlık kan şekeri ölçülür.
-
Ardından 50 gram laktoz içeren sıvı içirilir.
-
2 saat boyunca belli aralıklarla kan şekeri ölçülür.
Normalde laktoz, glikoz ve galaktoza parçalanarak kan şekerini yükseltir. Eğer kan şekeri yükselmezse laktoz sindirilemiyor demektir.
2. Nefes Testi
Laktozun sindirilememesi sonucu ortaya çıkan hidrojen gazı nefeste tespit edilir.
3. Genetik Testler
Doğuştan gelen laktaz eksikliğini saptamada kullanılır.
4. İnce Bağırsak Biyopsisi
Nadir durumlarda başvurulur. Kesin sonuç alınabilecek yöntemlerdendir.
Bebeklerde Laktoz İntoleransı
Bebeklerde tanı için en sık kullanılan yöntem gaita (dışkı) asidite testidir. Bebeklerde laktoz sindirilemediğinde dışkıda:
-
Glikoz
-
Laktik asit
-
Kısa zincirli yağ asitleri
gibi maddeler artar.
Bebeklerde görülen belirtiler:
-
İştahsızlık
-
Yetersiz kilo alımı
-
Yeşilimsi ve sulu ishal
-
Köpüklü ve hacimli dışkı
-
Pişik ve kızarıklık
-
Gaz, karın ağrısı
-
Memeden sık sık ayrılma
-
Huysuzluk
Anne sütünde de laktoz bulunduğu için bazı bebeklerde hassasiyet görülebilir. Ancak şiddetli intolerans yoksa ve bebekte su kaybı veya gelişim geriliği oluşmuyorsa, doktor ve diyetisyen kontrolünde emzirmeye devam edilmesi önerilir.
Sonuç
Laktoz intoleransı, doğru yönetildiğinde yaşam kalitesini bozmayan bir durumdur. Bireyin sindirim sistemini rahatsız etmeyen laktoz miktarının belirlenmesi, doğru beslenme planının oluşturulması ve gerektiğinde probiyotik desteklerin kullanımı ile süreç kolayca kontrol altına alınabilir. Testler ve belirtiler bilgilendirme amaçlı yazılmış olup herhangi bir şüpheniz varsa doktora başvurmanız kesin sonuç verecektir. Diyetisyeniniz eşliğinde hazırlanan beslenme planı ile rahatsızlıklarınızı en aza indirmeniz mümkün olacaktır. Sağlıkla kalın!
